Przewodnik audioHagia Sophia

Aya Sofya, znana na całym świecie jako Hagia Sophia, góruje w samym sercu Stambułu — tam, gdzie Europa niemal styka się z Azją. Gdy przekraczasz jej próg, twoje zmysły zostają oszołomione: światło słoneczne wpada przez wysokie łukowe okna i tańczy na ścianach pokrytych marmurem oraz mozaikami lśniącymi niczym drogocenne kamienie. Główna kopuła, unosząca się ponad pięćdziesiąt metrów nad podłogą, sprawia wrażenie, jakby miała zaraz wzlecieć ku niebu, wspierana przez mniejsze półkopuły i łukowe kolumny.

Muhittin Bayram

Historia tego miejsca sięga niemal półtora tysiąca lat wstecz. Hagia Sophia została wzniesiona jako katedra chrześcijańskiego Bizancjum za panowania cesarza Justyniana na początku szóstego wieku. Była wówczas największym kościołem świata — wystarczająco okazałym dla cesarskich ceremonii, a jej zwieńczeniem był inżynierski cud: ogromna kopuła wsparta na zakrzywionych, trójkątnych elementach zwanych pendentywami, które doskonale rozkładały ciężar i gwarantowały niezwykłą trwałość budowli. Styl ten stał się wzorem dla dziesiątek prawosławnych świątyń, a z biegiem stuleci także dla wielu monumentalnych meczetów.

Himmet Öksüzoğlu

Z upływem czasu rola tej niezwykłej budowli ewoluowała wraz z historią miasta. Po podboju Konstantynopola przez Osmanów w połowie piętnastego wieku katedra została przekształcona w meczet. Dodano wtedy elementy związane z religią muzułmańską: cztery smukłe minarety, niszę modlitewną, czyli mihrab, a także okazałe żyrandole. Znaczna część chrześcijańskiego dziedzictwa została zakryta, ale nie zniszczona — mozaiki przedstawiające świętych czy cesarzy przetrwały pod tynkiem. Niektóre z nich ponownie ujrzały światło dzienne, gdy w dwudziestym wieku obiekt stał się muzeum.

Syed Waqas Haider

Jako miejsce zarówno kultu chrześcijańskiego, jak i muzułmańskiego, Hagia Sophia odzwierciedla ducha oraz aspiracje wielkich mocarstw. Tutaj koronowano władców, zwycięzcy składali modlitwy dziękczynne, a tradycje artystyczne i duchowe splatały się ze sobą. Przez wieki prowadzone prace konserwatorskie korzystały z wiedzy i talentów z całego świata — osmańscy architekci wzmacniali konstrukcję, zespoły europejskie z dziewiętnastego wieku czyściły i odkrywały bizantyjskie dzieła, a współcześni tureccy specjaliści czuwają nad zachowaniem elementów obu tradycji.

Dziś Hagia Sophia znów pełni funkcję meczetu, choć jej górne galerie pozostają otwarte dla zwiedzających jako muzeum. Te zmiany budzą globalne dyskusje na temat dziedzictwa i tożsamości, ukazując, jak wielką moc oddziaływania ma ten budynek. Przetrwała pożary, trzęsienia ziemi i polityczne burze — jest czymś więcej niż tylko kamieniem i dziełem sztuki. To żywy symbol wielowarstwowej historii Stambułu, który nieustannie fascynuje i zaprasza kolejne pokolenia, by zajrzały do środka i odkryły jego tajemnice.