AudiogidsZeyrek Mosque

In het bruisende hart van het district Fatih in Istanbul, op een heuvel met een schitterend uitzicht over de Gouden Hoorn, staat een bijzondere getuige van vele eeuwen geschiedenis: de Molla Zeyrek-moskee. De bakstenen muren en ronde koepels trekken direct de aandacht, maar achter deze gevels schuilt een uniek verhaal van verandering en doorzettingsvermogen.

cemil abi

Oorspronkelijk stond hier aan het begin van de twaalfde eeuw een imposant Byzantijns klooster. Dit werd gesticht door keizerin Irene van Hongarije. Later werd het uitgebreid door haar echtgenoot, keizer Johannes de Tweede Komnenos. Het complex bestond uit twee kerken die achtereenvolgens waren gewijd aan Christus Pantokrator en aan de Maagd Maria. Daarnaast waren er een kapel, een bibliotheek, een ziekenhuis en diverse andere gebouwen. In de loop der tijd werden deze afzonderlijke onderdelen verbonden door een centraal gelegen kapel. Zo ontstond er een ruime en harmonieuze ruimte. Na de Aya Sofia werd dit de nieuwe keizerlijke begraafplaats van de stad.

Rouslan Valonen (LibertyToursLLC)

Wat betreft de architectuur behoort Molla Zeyrek tot de mooiste voorbeelden van de Middel-Byzantijnse stijl. Kenmerkend is de bijzondere baksteentechniek, waarbij afwisselende lagen baksteen en dikke voegen voor een golvende structuur en zachte kleur zorgen. Het grondplan is kruisvormig. De apsissen zijn opgebouwd uit zevenhoekige vormen, en de hoge koepels worden geaccentueerd door details van marmer en gekleurd glas. Vroeger sierden mozaïeken en ingelegde vloeren het interieur, maar deze zijn inmiddels bedekt.

Panagiotis Georgakopoulos

Door de eeuwen heen heeft het complex allerlei transformaties ondergaan. Tijdens de Latijnse overheersing na de Vierde Kruistocht diende het als huis voor Venetiaanse geestelijken en waardevolle iconen. Niet veel later werd het opnieuw een orthodox klooster, tot de verovering van Constantinopel door de Ottomanen. Vanaf dat moment werd de centrale kerk een moskee, en de voormalige kloostercellen veranderden in de allereerste Ottomaanse school van Istanbul, de medrese. De naam van de moskee herinnert aan Molla Zeyrek, een vermaard geleerde die hier lesgaf totdat de school verhuisde.

Het gebouw doorstond verschillende rampen, zoals branden, aardbevingen en periodes van verval. Tegen het einde van de twintigste eeuw dreigde definitieve ondergang. Dat leidde tot grootschalige restauraties. Sommige maatregelen, zoals het toepassen van moderne materialen, leidden tot discussies. Door de herstelwerkzaamheden kon de moskee echter opnieuw haar deuren openen voor zowel gelovigen als bezoekers.

Tegenwoordig is de Molla Zeyrek-moskee een levend monument – een zeldzaam Byzantijns juweel te midden van de levendige straten van Istanbul. Het ligt vlak bij andere historische plekken zoals de Eski Imaret-moskee en het Zeyrekhane-restaurant. De geschiedenis ervan vertelt over keizerlijke dromen, religieuze kunst, culturele verschuivingen en steeds weer nieuwe hoop. Diezelfde geest verwelkomt nog altijd reizigers uit de hele wereld.